CRNA TRAVA-BEOGRAD
Odbornici Skupštine grada Beograda nedavno su odlučili da svoje ulice i bulevare u prestonici dobiju heroji sa Košara, teatrolog Jovan Ćirilov i Astrid Lindgren, švedska književnica poznata po knjigama za decu („Pipi duga čarapa“), a da jedna saobraćajnica ponese ime Ulica belog orla. Istovremeno je doneta odluka da se u Čuburskom parku na Vračaru, na uglu ulica Maksima Gorkog i cara Nikolaja Drugog, podigne spomenik crnotravskom neimaru. U obrazloženju je rečeno da se time odaje priznanje svim neimarima, radnicima-graditeljima koji su dali veliki doprinos u razvoju graditeljstva Srbije i Beograda.
Ovu inicijativu pokrenuli su beogradski Crnotravci, kojih u prestonici ima bar dvadeset puta više nego u rodnom kraju. Tačnije, inicijativu je pokrenulo Udruženje Crnotravaca u glavnom gradu, koje će i finansirati spomenik, koji će biti podignut u Čuburskom parku na Vračaru, u kojem su se Crnotravci okupljali.
Crnotravski neimari, koji su izgradili najvažnije i najlepše zgrade u srcu Beograda, ali i u drugim većim gradovima u Srbiji i Jugoslaviji, svakako su zaslužili da se njihov doprinos izgradnji zemlje ovekoveči na ovaj način.
U Beogradu, pogotovu u najužem centru grada, nema značajnije zgrade koju nisu podigli Crnotravci. Lepo zdanje nekadašnje Savezne skupštine, sada Skupštine Srbije, hoteli „Moskva“, „Bristol“ i „Avala“, zgrada Ministarstva inostranih poslova, palata „Albanija“, Univerzitetska bilbioteka „Svetozar Marković“, tehnički fakulteti, zgrada stare Narodne banke, nekadašnje Ministarstvo saobraćaja, Ruska crkva u Beogradu, Geološki zavod, Filološki fakultet, staro zdanje pošte kod Železničke stanice. Prema nekim procenama, Crnotravci su izgradili oko 70 odsto gradskog jezgra Beograda. I hotel „Esplanada“ u Zagrebu, hotel „Slon“ u Ljubljani, stara želenzička stanica u Skoplju, delo su crnotravskih neimara.
Kao što su zaslužni za izgradnju zemlje, crnotravski neimari su „zaslužni“ i za to što je njihov zavičaj postao najveće migraciono područje u Srbiji. Sve do pedesetih godina minulog veka, ovaj kraj bio je pun života i ljudi. U vremeTuraka, ovo područje naseljavali su stanovnici pretežno iz rudarskih regiona, sa Kopaonika, Raške oblasti, planine Rudnik i iz Makedonije. Prema pisanju hroničara, zidarski zanat u CrnuTravu doneo je upravo Makedonac – izvesni Rista Strumićev. Hroničari beleže i to da je ovde bilo razvijeno rudarstvo još u rimsko doba, a da tragovi rudarenja u tursko doba i danas postoje. Pored rudara, u ovim krajevima pribežište su nalazili i oni koji su bežali od turskih zuluma.
Posle Drugog svetskog rata, CrnaTrava je postala najveće migraciono područje u Srbiji. Crnotravci su se selili najpre u moravskasela, a zatim u sve krajeve. Danas ih najvišei ma u Beogradu, Nišu, Kragujevcu, Leskovcu, Smederevu. Prva posleratna iseljavanja vezuju se za kolonizaciju u Vojvodini. Smatra se, ipak, da su najveći „krivci“ za napuštanje zavičaja – građevinci koji su kupovali placeve i gradilikuće u mestima u kojima rade, a radili su i gradili širom bivšeJugoslavije. To je delom i odgovor na pitanje zašto su Crnotravci izgradili sve druge krajeve osim svog.
Crnotravcu će uskoro biti podignut spomenik, ali je zanimljivo da je Crnotravka dobila spomenik mnogo pre Crnotravca. Spomenik Crnotravki, majci, borcu i pregaocu, rad subotičkog vajara Save Halugina, otkriven je 4. jula 1983. godine ispred hotela „Vilin lug“, na ušću Vlasine i Čemerčice u Crnoj Travi, kao priznanje ženama Crne Trave koje su podnele veliki teret u očuvanju kuće i porodice u odsustvu svojih muževa-građevinaca, koji su rasuti po gradovima i selima Srbije gradili neko bolje sutra.
Tekst i Foto: Milan Momčilović
Leave a Reply